نوتروپنی به معنی کم شدن سلول های سفید خون است . سلول های سفید یا همان WBC ها سلولهای دفاعی بدن هستند
به کمبود سلولهای سفید خون لوکوپنی یا نقص ایمنی هم میگویند.
علتهای نوتروپنی ؟
نوتروپنی می‌تواند به دلایل زیر ایجاد شود :
- خود سرطان : مثلا سرطان‌هایی که مغز استخوان را تحت تأثیر قرار می‌دهند (مانند لوسمی، لنفوم، مولتیپل میلوم)
- درمان‌های سرطان : مثل شیمی‌درمانی، تارگت درمانی، و پیوند مغز استخوان یا سلولهای بنیادی
- غیرمرتبط با سرطان : مثلا بعضی از عفونت ها از جمله ایدز یا هپاتیت . بعضی از بیماریهای خودایمنی مثل لوپوس . یا به علتهای ناشناخته.
سلولهای سفید خون چه کار میکنند؟
سلولهای سفید خون که در آزمایش با WBC نشان داده میشوند بخشی از سیستم ایمنی بدن ما هستند. سیستم ایمنی بدن ما را از عفونت‌ها و مشکلات دیگر ایمنی محافظت میکند.
انواع مختلفی از سلول های سفید در بدن ما وجود دارد . مثل نوتروفیل ها ، لنفوسیت ها ، بازوفیل ها و…
هر کدام از این سلول های سفید دربدن شما وظیفه‌ای خاص دارد . مثلا از بین بردن باکتری ها ، ساختن انتی بادی ، از بین بردن انگل ها و…
وقتی عفونت داشته باشید، نوتروفیل‌های بیشتری آزاد میشوند . وقتی حساسیت شدید دارید، ممکن است ائوزینوفیل‌ها یا بازوفیل‌ها افزایش یابند.
نوتروپنی چگونه تشخیص داده میشود؟
خود نوتروپنی معمولاً هیچ علامت یا نشانه‌ای ایجاد نمی‌کند بنابراین اگرشما دارو یا درمان‌هایی دریافت می‌کنید که ممکن است باعث نوتروپنی شوند (مثل شیمی درمانی) ، تیم درمان سرطان شما به صورت دوره ای با آزمایش خون، تعداد سلولهای سفید خون شما را بررسی کند. در صورتی که سلولهای سفید خیلی پاین بیاییند یا همزمان تب هم وجود داشته باشد برای بررسی محل عفونت از آزمایشات بیشتر مثل کشت خون ، بررسی مایعات بدن (مانند مدفوع، ادرار، خلط، یا مایعات نخاعی) و تصویربرداری‌ها مانند اشعه ایکس، MRI یا سی‌تی اسکن اسنفاده میشود
چرا نوتروپنی اهمیت دارد؟
همانطور که گفته شد نوتروپنی معمولا علامت خاصی ندارد ،اما اگرنوتروپنی شدید شود ، ممکن است عفونت ایجاد شود . بنابراین تیم درمان شما به صورت دوره ای با آزمایش CBC Diff سلولهای سفید شما را چک میکنند و اگر شیمی‌درمانی، دارو، یا درمان دیگری باعث نوتروپنی شده باشد، ممکن است دوز آن دارو کمتر شود ، درمان تغییر کند، یا درمان به تعویق بیفتد تا بدن شما بهبود یابد.
وقتی تعداد سلولهای سفید خون به دلیل درمان‌های سرطان (به‌ویژه شیمی‌درمانی) کاهش می‌یابد، پایین‌ترین تعداد آن “نادیر” نامیده میشود.
نادیر معمولاً حدود ۷ تا ۱۰ روز پس از شیمی‌درمانی رخ می‌دهد. در این زمان، فرد بیشترین خطر ابتلا به عفونت شدید را دارد. تعداد سایر سلولهای خونی (سلولهای قرمز خون و پلاکت‌ها) نیز ممکن است بسیار پایین باشد. پس از نادیر، شمارش سلولهای خونی به‌تدریج افزایش می‌یابد زیرا سلولهای بدن شروع به بازیابی میکنند.
استرس، تغذیه نامناسب و خواب ناکافی نیز می‌توانند سیستم ایمنی را تضعیف کنند و احتمال ابتلا به عفونت را بیشتر کنند.
علائم و نشانه‌های عفونت در افراد مبتلا به سرطان
علائم و نشانه‌های عفونت بسته به علت متفاوت است. برخی از رایج‌ترین آن‌ها عبارتند از:
- تب بالای 38 درجه . اینکه احساس تب داشته باشید مهم نیست و حتما باید با دماسنج دمای بدن را اندازه بگیرید.
- لرز و تعریق
- ضربان قلب سریع
- سرفه یا گلودرد
- اسهال
- دردگوش
- سردرد یا درد در سینوسها
- سفتی گردن یا دردناک شدن گردن
- جوش، قرمزی، تورم، یا زخم روی پوست (به‌ویژه نزدیک ناحیه تناسلی، مقعد، یا اطراف کاتتر، لوله یا درن)
- چرک یا ترشح زرد از محل زخم،یا محل وارد شدن درن یا کاتتر به بدن
- تورم یا قرمزی یا درد در محل اتصال درن یا کاتتر به بدن
- درد یا تورم در مفاصل یا استخوان‌ها
- درد، تورم، یا زخم در لثه‌ها، دهان، یا گلو
- درد در شکم یا مقعد
- درد یا سوزش هنگام ادرار کردن
- گلودرد
- زخم‌ها یا لکه‌های سفید در دهان یا روی زبان
اگر در حال دریافت درمان برای سرطان هستید وعلائم عفونت دارید، با پزشک یا پرستارخود تماس بگیرید یا به اورژانس مراجعه کنید. عفونت‌ها در دوران درمان سرطان می‌توانند تهدیدکننده زندگی باشند و نیاز به توجه پزشکی فوری دارند.
قبل از مصرف دارو، حتی داروهایی مانند آسپیرین، استامینوفن یا بروفن برای تب، حتماً با پزشک خود مشورت کنید یا به اورژانس مراجعه کنید این داروها ممکن است تب را کاهش دهند اما می‌توانند علائم عفونت را پنهان کنند.
نوتروپنی چگونه درمان میشود؟
درمان نوتروپنی به علت آن بستگی دارد. اما اگر شما علائم عفونت دارید و تعداد سلولهای سفید خون شما پایین است، پزشک شما قبل از مشخص شدن علت ، درمان را برای شما شروع میکند:
- آنتی‌بیوتیک‌ها، داروهای ضدویروسی و ضدقارچ‌ها معمولاً زمانی تجویز میشوند که کسی تعداد کمی سلول سفید خون دارد و دچار تب شده است.
- عوامل رشد داروهایی هستند که به مغز استخوان کمک میکنند تا سلولهای سفید خون بیشتری تولید کند. به این داروها عوامل محرک کلنی گرانولوسیت (G-CSF) نیز گفته میشود. این داروها معمولاً به صورت تزریقی داده میشوند.
اگر نوتروپنی دارید :
- دست‌های خود را مرتب و به خوبی بشویید : ازصابون و آب گرم برای شستن دست‌های خود، به‌ویژه قبل از غذا خوردن، استفاده کنید. از اطرافیان خود بخواهید که دست‌هایشان را خوب بشویند.
- از تجمعات بزرگ و افرادی که بیمار هستند دوری کنید. اگر بیرون می‌روید، ماسک بزنید.
- مسواک، چنگال، قاشق، لیوان یا نی خود را با دیگران به اشتراک نگذارید.
- اجازه ندهید حیوانات خانگی صورت شما را لیس بزنند.
- از پزشک خود بپرسید که کدام واکسن‌ها را باید بزنید و چه زمانی.
- اگر کاتتر دارید، منطقه اطراف آن را تمیز و خشک نگه‌دارید.
- دندان‌های خود را خوب مسواک کنید و هر روز دهان خود را برای زخم‌ها یا علائم دیگر عفونت بررسی کنید
- اگر زخمی یا بریدگی دارید، آن را خوب بشویید
- از تجمعات و افرادی که اخیراً واکسن زنده دریافت کرده‌اند (مانند واکسن آبله مرغان، فلج اطفال یا سرخک) پرهیز کنید.
- دستورالعمل‌های ایمنی غذایی را دنبال کنید؛ اطمینان حاصل کنید که گوشت، ماهی و تخم‌مرغی که می‌خورید خوب پخته شده‌اند.
- غذاهای گرم را گرم و غذاهای سرد را سرد نگه‌دارید.
- فقط میوه‌ها و سبزیجاتی را بخورید که قابل پوست‌کندن هستند یا تمام میوه‌ها و سبزیجات خام را به‌خوبی بشویید.
کی باید با پزشک خود تماس بگیرید یا به اورژانس مراجعه کنید
- دمای بدن شما بالای 38 درجه سانتی‌گراد باشد
- دچار لرز یا تعریق شدید شده اید
- سرگیجه، سبکی سر، یا افتادن مکرر دارید
- درد قفسه سینه یا تنگی نفس مداوم دارید
- حتی در حالت استراحت نیز تنگی نفس دارید
- سوزش ادرار یا خونریزی در ادرار که قبلا نبوده
- اسهال شدید همراه با تب
